Tot de Schijt ons Doodt

Als er één onderwerp is dat al jaren het nieuws en politieke debatten beheerst, dan is het wel de stikstofcrisis. Toen ik in september begon met schrijven, stond dit thema al op mijn lijstje van onderwerpen die ik wilde behandelen. Twee keer eerder probeerde ik eraan te beginnen, maar beide keren liep ik vast.

De laatste keer dat ik een poging waagde, was tijdens een van de laatste debatten in de Tweede Kamer over dit onderwerp. Ik herinner me nog hoe Harm Holman van NSC uitlegde dat Nederland drie keer zoveel koeienmest importeert vanuit België als dat we exporteren, en hoe hij sprak over mogelijke fraude. Daartegenin beweerde BBB-minister Wiersma dat we juist veel meer mest exporteren dan importeren, en dat het alleen om specifieke mestsoorten ging, zoals paarden- en kippenmest. Terwijl ik luisterde, dacht ik alleen maar: wacht even mensen…landen handelen onderling in poep en pies? En dat is iets waar politici urenlang over debatteren?

Los van het absurdistische karakter maakte het me ook boos. In dat hele debat (op de Partij voor de Dieren na) werd amper gesproken over de dieren die al die mest produceren. De koeien, varkens, en kippen die dagelijks leven in een systeem dat hen reduceert tot productiemachines, werden compleet genegeerd. Telkens wanneer ik iets wilde schrijven, kwam ik vast te zitten. Om hier iets over te kunnen schrijven ontkom je er niet aan het woordje stikstof te gebruiken. En daar liep ik dan steeds op vast, zoekend naar een andere invalshoek. Nou...die andere invalshoek presenteerde zichzelf anderhalve week geleden…niet ik kwam vast te zitten, maar veertig koeien.

In een stal ergens in Utrecht stonden deze veertig koeien op het punt te verdrinken in hun eigen stront en urine. Na door de stalvloer te zijn gezakt kwamen zij terecht in de “gierkelder” (oftewel stront- en pisopslag) en moesten watertrappelend in hun eigen stront wachten tot ze werden gered. Na een reddingsoperatie die uren duurde, werden alle veertig koeien gered tijdelijk ondergebracht bij een andere boer om schoon te worden gemaakt en bij te komen. Niks aan het handje! De koeien zijn gered! Wat begon als een drama eindige als een mooi en rond verhaal. Eind goed al goed! We kunnen door!

In alle media-uitingen die ik heb gelezen, stond nergens hoe bizar deze gebeurtenis is. Levende individuen, letterlijk zinkend in een zee van hun eigen uitwerpselen. Men vond het vreselijk dat dit is gebeurd…maar de dieren zijn gered en dat is het belangrijkste! Het was gewoon een vreselijk incident…niets meer dan dat…maar is het wel een incident? Want wat blijkt: dit soort situaties zijn allesbehalve zeldzaam. Dankzij de podcast Studio Plantaardig kwam ik erachter dat dit structureel is. Varkens in Nood heeft vijf jaar geleden een rapport over dit onderwerp geschreven. Wat je dus niet in de media leest is dat de brandweer in Nederland bijna vijf keer per week moet uitrukken om dieren uit mestkelders te redden. Vijf keer per week. Dat betekent dat jaarlijks honderden koeien, varkens en andere dieren vast komen te zitten in een levensgevaarlijk bad van stront en urine. En dat zijn alleen nog de gerapporteerde gevallen. Hoeveel dieren sterven er ongemerkt? Hoe vaak worden deze “incidenten” simpelweg niet gemeld? Waarom wordt hier niet over gesproken?

Wat me dan ook het meest stoort, is dat niemand lijkt stil te staan bij de oorzaak. Waarom vallen deze veertig koeien überhaupt door de vloer? Het is geen toeval, geen natuurgeweld, maar het directe gevolg van hoe wij dieren houden. Veel stalvloeren zijn gemaakt van beton dat langzaam wordt aangetast door de zuren in mest en voer, zoals lactaat en azijnzuur. Deze chemische stoffen vreten het beton letterlijk op, totdat het bezwijkt onder het gewicht van tientallen dieren. Combineer dat met het gebrek aan onderhoud en controle, en een instorting is haast onvermijdelijk.

En dat is nog niet alles. Strenge emissieregels hebben geleid tot de invoering van gasdichte stalsystemen en luchtwassers om ammoniakuitstoot te beperken. Maar diezelfde systemen zorgen voor gasophoping en verhogen het risico op explosies en giftige dampen in de stal. Dit is geen incident; dit is een systeem dat structureel faalt. Een systeem dat geen rekening houdt met het welzijn van de dieren die erin gevangen zitten, en dat zelfs de meest basale veiligheid niet kan waarborgen. Het faalt niet alleen voor de dieren, maar ook voor ons.

Maar het enige wat we doen, is reageren. We roepen de brandweer, redden wat er te redden valt, en gaan weer door alsof er niets aan de hand is. En de dieren? Die gaan terug naar dezelfde stal, boven dezelfde mestkelder, op dezelfde instabiele vloer. Tot het volgende “incident” zich aandient. Geen structurele verandering, geen discussie over hoe we dit systeem in godsnaam in stand kunnen blijven houden, alleen maar symptoombestrijding.

Maar we hebben daar natuurlijk ook helemaal geen tijd om over te praten! We moeten het hebben over stikstof! Er was namelijk ook nog dat andere nieuws. Greenpeace die in het gelijk gesteld werd door de rechter dat de staat verwijtbaar handelt in de stikstofcrisis. Talkshows stonden er weer bol van. Slecht nieuws voor de boeren, goed nieuws voor Greenpeace en de natuur hoorde ik Eva Jinek zeggen. Over de dieren, het lijdende voorwerp in deze, werd met geen woord gerept. De dieren? Die wachten maar tot wij mensen klaar zijn met onze grote mensen discussies. Eerst maar eens in hoger beroep, nieuwe rechtszaken en dan weer in debat. In de tussentijd gaan we nog even door met importeren, exporteren en opslaan van miljoenen liters stront en pis. De dieren wachten maar even. Die staan gewoon warm en droog op stal. Althans meestal dan, soms zwemmen ze in een bad met stront…soms vliegt door de giftige gassen een stal in de fik…maar dat hoort er gewoon bij...dat is hoe het hoort…

Koeien horen toch in de wei?

Het was nog nooit gebeurd bij de melkveehouder in Utrecht….de stal waar die veertig koeien rondliepen was ook niet eens heel oud! Hoe kan dat nou? De stal…was het probleem misschien dat deze koeien in Utrecht wat langer dan normaal op stal staan…zoals steeds vaker het geval is met de Nederlandse melkkoe. Dat al die regeltjes ervoor zorgen dat boeren keuzes maken die niet in het voordeel van de dieren vallen. Of dat ook voor deze Utrechtse melkveehouder opgaat kan ik alleen maar naar gissen, maar feit is wel dat boeren hun koeien soms liever binnenhouden. Vanwege stikstofregels, om economische redenen, om arbeidsintensieve redenen… om allerlei verschillende redenen…behalve om dierenwelzijn.

Zelf woon ik niet ver van een melkveehouderij waar zo’n tachtig melkkoeien worden gehouden. Telkens wanneer ik langs de gigantische grijze betonnen loods rijd, kan ik het niet helpen te denken aan de film The Zone of Interest. Ik moet dan denken aan het contrast tussen het "normale" leven buiten de muren, waar de moestuin en bloementuin worden onderhouden, en slechts een paar meter verderop de meest verschrikkelijke taferelen plaatsvinden. Ik zie er nooit een koe en kan alleen maar raden naar hoe ze daar leven. Deze koeien komen namelijk nooit buiten…ze staan het hele jaar op stal. Soms… als ik in de tuin aan het werk ben of in de avond mijn hond uitlaat, hoor ik een kreet van een koe in de verte. Met een rilling door mijn lijf tot gevolg. Maar ook een teken van leven en het bewijs dat daar binnen die muren toch echt levende individuen gemolken worden en de vloer onder schijten en pissen.

Deze koeien hebben niet altijd op stal gestaan, heb ik me laten vertellen. Vroeger was het anders. Maar ja, die stikstofregels… Als de koeien wel buitenkomen en het veld onderspoelen met poep en urine, riskeert de boer boetes. Dus kiest men niet voor de koe, maar voor het kostenplaatje.

En hier ontstaat dan weer een deel van mijn kortsluiting: het feit dat de koeien op stal staan, betekent niet dat ze meer of minder stront en pis produceren. Het enige verschil is dat de uitwerpselen zich nu ophopen in een kelder onder de vloer waar de koeien het hele jaar door leven. De impact op het milieu is daardoor niet kleiner of groter geworden… alleen anders.

• Poep op het veld: Te veel stikstof, wat leidt tot verzuring van ecosystemen.

• Poep in de kelder: Meer methaanuitstoot, een krachtig broeikasgas dat bijdraagt aan klimaatverandering.

En dan loop ik dus weer vast. Want ik wil het daar helemaal niet over hebben! Het is simpelweg een te onzinnig verhaal. Wij wringen ons als samenleving in allerlei bochten om maar vast te blijven houden aan wat we altijd gedaan hebben. We bedenken regeltjes waarmee we boeren dwingen verkeerde keuzes te maken. En we zijn daar allemaal de dupe van: burgers, boeren en vooral dieren. Alleen maar om een systeem in stand te houden dat niet in stand te houden valt, omdat het economische waarde heeft, omdat er lobbygroepen zijn die er alles aan doen om zoveel mogelijk dieren vast te blijven houden. We schuiven letterlijk met poep over landsgrenzen om te voldoen aan Europese normen en… blablablabla. Wat een bullshit. Wat een enorme hoop bullshit.

(Bull)shit

Nederland is een klein land met ongeveer 17,5 miljoen inwoners. Net als de melkkoe poept en plast de mens er lustig op los....behalve de lui die leven op het carnivorendieet…maar waar de uitwerpselen van koeien terechtkomen in een kelder onder de plek waar ze leven, verdwijnen onze poep en plas via een ingenieus netwerk van rioleringsbuizen naar waterzuiveringsinstallaties. We investeren miljarden om ervoor te zorgen dat onze uitwerpselen geen blijvende schade aanrichten aan mens en milieu.

Nu pleit ik niet voor een rioleringssysteem voor de dieren in de bio-industrie, alhoewel ik ze wel gun om niet tot hun enkels in de stront te hoeven staan, maar het is goed om stil te staan bij de vraag waarom wij mensen onze eigen “mest” problematiek zo hebben geregeld. Een leven zonder riolering is namelijk letterlijk ziekmakend. Iets wat de Romeinen al duizenden jaren geleden begrepen.

De Romeinen bouwden het Cloaca Maxima-systeem, een riool dat afvalwater uit Rome wegspoelde. Niet zo heel best voor het milieu, maar wel heel best voor de volksgezondheid. Omdat ze doorhadden dat afval op straat niet alleen stonk, maar ook mensen ziek maakte. Maar na de val van het Romeinse Rijk vergaten we dat als mensheid even. In de middeleeuwen werd stront gewoon op straat gegooid of in grachten gedumpt. Met als gevolg dat epidemieën als cholera en de pest zich konden verspreiden als de ummm ja…de pest zeg maar. Miljoenen mensen stierven simpelweg omdat we niet begrepen hoe belangrijk goede hygiëne is. Pas in de 19e eeuw kregen we weer door hoe belangrijk riolering is. Cholera-uitbraken in Londen en andere grote steden zorgden ervoor dat rioleringssystemen werden aangelegd. Vanaf dat moment verdwenen deze ziekten langzaam uit ons dagelijks leven, omdat poep niet langer ons drinkwater vervuilde.

Wij leven daardoor nu in een wereld waarin we ons geen zorgen hoeven te maken over onze uitwerpselen. Het enige moment waarop je bewust wordt van je eigen stront, is wanneer je toilet verstopt raakt. Verder is het een probleem waar je nooit over hoeft na te denken. Maar voor de dieren in de bio-industrie is dat heel anders. Je hoeft als veedier in Nederland niet door de vloer te zakken om in aanraking te komen met stront en pis. Zij staan en leven letterlijk in hun eigen stront. Ademen de ammoniakdampen in. En lijden aan dezelfde problemen die wij ooit hadden voordat we doorhadden hoe belangrijk riolering is.

Neem een melkkoe in een standaard stal. Ze leeft dag in, dag uit op een harde, natte vloer waar mest zich ophoopt. De ammoniakdampen irriteren haar ogen en luchtwegen, waardoor ze chronische hoest ontwikkelt. Haar poten zijn doorweekt van de urine, wat zorgt voor pijnlijke klauwontstekingen die haar kreupel maken. Door de ammoniak en vocht ontstaan huidirritaties op haar flanken, plekken waar de huid dunner wordt en wondjes infecteren. En hoewel haar lichaam verzwakt raakt, moet ze melk blijven produceren…dag in, dag uit.

In een ander stal komen we een varken tegen, op een betonnen vloer met amper ruimte om zich te bewegen. Hij heeft moeite met ademhalen door de ammoniakdampen en krijgt ontstekingen aan zijn gewrichten van het constante liggen in zijn eigen uitwerpselen. Urinebrand maakt de huid rondom zijn buik rood en pijnlijk, en hij ontwikkelt zweren door het gebrek aan schone rustplekken.

En dan zijn er de kippen. Ook hun mest hoopt zich op in de stallen. De ammoniakdampen irriteren hun ogen en luchtwegen, wat leidt tot ontstekingen en ademhalingsproblemen. Veel kippen verliezen hun veren door de constante blootstelling aan vochtige, vervuilde lucht en hun huid raakt geïrriteerd en open plekken zijn een perfecte voedingsbodem voor infecties.

Zowel de koe als het varken als de kip lijden in stilte. Totdat er veertig koeien door een vloer zakken…dan wordt het leed opeens heel zichtbaar…maar daar moet het dan vervolgens niet te lang over gaan…en ja…dat heb ik inmiddels wel duidelijk gemaakt hoor ik je denken…kunnen we doorgaan? Nee! ik herhaal mijzelf liever dertig keer in hetzelfde stuk dan iets te moeten zeggen over die verdomde…

Stikstof

Okay….dit is wat ik te zeggen heb over stikstof. Klaar ben ik met de stikstofdebatten, met de regeltjes en het eindeloze gezever over de impact op klimaat en milieu. Ja, dat moet benoemd worden… maar godverdomme mensen… waar is het gesprek over de impact op de dieren? Waar zijn de gesprekken aan de talkshowtafels die het net zo lang over klimaatopwarming hebben als over de toestand waarin de dieren leven? Waarom gaat het niet om de hygiëne in de stallen, het voorkomen van ziekten en het tonen van respect aan een ander levend wezen? Nee nee… wij praten pas over iets wanneer wij er last van beginnen te krijgen. Wanneer onze eigen gezondheid in het geding komt, wanneer het ons iets te warm wordt. Fuck de ijsbeer, ik wil gewoon niet dat het al te warm wordt in de zomer. Ahh… teveel stikstof! Wat moeten we doen? Verschuif de dieren ondertussen maar heen en weer en laat ze maar rondbanjeren in hun eigen stront terwijl wij werken aan innovaties zoals de emissievrije koe, of teringdure poepzuigers die geen boer wil aanschaffen. Die dieren kunnen ondertussen wel gewoon tussen hun eigen stront leven toch? Het zijn maar dieren…

Wij, egoïstische kutmensen, hebben voor deze dieren alles besloten. Hoe ze leven, eten, slapen, staan, en uiteindelijk sterven. Alles wordt door ons bepaald. Hoe zouden wij het vinden om dag in, dag uit te leven in wat feitelijk een overvolle gevangenis is? Waar we slapen, eten en staan boven een vloer die al onze uitwerpselen opvangt? Waar pijnlijke gewrichten het gevolg zijn van de harde, onnatuurlijke oppervlakken waarop we moeten leven? Waar ons leven vroegtijdig eindigt in een brute moordpartij?

Het wordt tijd dat we daarover gaan praten. Als we erkennen hoe monsterlijk ons handelen is, zal de stikstofcrisis waarschijnlijk ook sneller worden opgelost. Want de kern van het probleem is niet de stikstofuitstoot… het is het systeem waarin dieren worden gereduceerd tot machines, en waarin mest een probleem wordt dat we niet kunnen oplossen. Allemaal ook nog eens om producten te produceren die we helemaal niet nodig hebben. We hebben geen stikstofcrisis, maar een morele crisis…een exploitatiecrisis…een ethische crisis…

Ik kies ervoor om die boodschap eindeloos te herhalen…in plaats van mee te gaan in het gezever over stikstof…de boodschap dat het levende wezens zijn die de shit produceren waar wij burgers en boeren zoveel last van hebben. De bullshit over stikstof kan ik niet meer aanhoren. Ik hoef niet te horen wie er blij is met de uitspraak van een rechter…er gaat namelijk helemaal niets veranderen! De BBB gaat de boel weer traineren…Greenpeace gaat weer een rechtspraak aanspannen en “journalisten” rennen met hun microfoons hijgend achter politici aan. Kap nou eens om mee te gaan in het narratief van stikstof…en denk verdomme eens aan de dieren…

Wachten en schuiven… opslaan en exporteren… importeren en uitrijden… net zolang het ze in Wageningen gelukt is om een koe te ontwikkelen die vier kinderen per jaar kan baren en nooit meer een scheet laat. In de tussentijd laten we de brandweer uitrukken voor de dieren die door een vloer zakken. Als er één soort het verdient om te verdrinken in de eigen stront, dan zijn wij mensen het wel.